1913'te İstanbul'da Muallim Mektebi'nden mezun olarak Trabzon'a dönen Halil Nihat (Karlıklı) Bey kolları sıvar. Muallim Mektebi öğretmenliğine atanan Halil Nihat Bey, kısa bir süre sonra Muallim Lütfi, Belediye azasından Osman Cudi Beyler ve diğer arkadaşlarıyla birlikte Trabzon İdman Yurdu'nu 1913'te kurarlar. Otuz kadar faal üyesi olan İdman Yurdu, Rumlarla yaptıkları ilk maçı 2-0 kazanırlar. Futbolu tanıtmak amacıyla Akçaabat, Vakfıkebir, Şarlı (Beşikdüzü) ve Görele'ye giderek kendi aralarında maçlar yaparlar. Süleyman Rıza Kuğu, 1922'de yayımladığı “Asosyeşın Futbol” adlı eserinde bölge gençlerin ilgisizliğinden yakınır ve “Ne yazık ki yöre gençleri bu oyuna sadece seyirci kaldılar” der.

Kabak (Kavak) Meydan'da bir futbol maçı (1920-1925)

Trabzon'da genç öğretmenlerin öncülüğündeki bu sportif faaliyet kısa süre sonra resmi makamların da dikkatini çeker. Trabzon'daki spor hayatının bilimsel temeller üzerine oturtulması amacıyla Vilayet Meclisi, İstanbul'da açılan izcilik kursuna gönderilmek üzere yedi Türk öğretmen belirler. Zira bu yıllarda Trabzon okullarında Terbiye-i Bedeniye derslerine giren öğretmenler genelde gayrı müslimlerdi. Bu durumu, I. Dünya Savaşı'ndan hemen önce Trabzon'da lise öğrencisi, savaş sonrasında ise Muallim Mektebi'nde öğretmen olan ve İdman Ocağı'nın kurucuları arasında yer alan Hıfzırrahman Raşit Öymen, Trabzon'da sporun kuruluş yıllarını anlattığı yazısında şöyle ifade etmektedir:

6 Ekim 1933'te Kavakmeydan'da bir futbol maçı

“I. Dünya Savaşı başlarında, bizim kuşaklardan, Trabzon Sultanisi'nde okuyan gençlerin Beden Terbiyesi Hocası Madagaskar'da Fransız Lejyon arasında çavuşluk rütbesine kadar yükselmiş bir Ermeni idi. Derslerini de şimdiki futbol sahası olan meydanda yaptırır, Fransızca kumanda vererek öğrencileri sağa sola yürütür ve koştururdu.

Modern sporculuğun Türk öğretmenler tarafından öğretilmesi amacını taşıyan bu uygulama Trabzon'daki spor hayatının başlangıcı olmuştu. İstanbul'a gönderilen öğretmenler şunlardı:

Trabzon Sultanisi (Lise)'nden Halil Nihat (Karlıklı) ve Lütfi Beyler,

Numune Mekteplerinden Mehmet Muammer (Yarımbıyık) ve Cemal Beyler,

Öğretmen Okulu'ndan Bedreddin ve Hafız Ahmet Beyler,

İttihat Terakki Okulu'ndan Muhsin Kemal Beyler.”

İstanbul'daki kursun sona ermesi üzerine öğretmenler Trabzon'a döner ve edindikleri bilgi birikimi Trabzon gençlerine aktarmak için heyecanla çalışmaya başlarlar.

Trabzon'da ilk kurulan İdmanyurdu Futbol Takımı (1913)

SAVAŞ VE KAYIP GENÇLİK

Balkan ve ardından 1. Dünya savaşının başlamasıyla, imparatorluk genelinde 4 Ağustos 1914'te seferberlik ilan edildi. Gençler ve orta yaşlılar silah altına alındı. Sultani'de eğitim gören gençlerin yanı sıra İdman Yurdu Kulübü sporculara da askere gider. Bir yıldır faaliyet gösteren kırmızı - beyazlı İdman Yurdu Kulübü, bu gelişmelerin ardından kapanır.

Trabzon gençlerini eğitmek için kolları sıvayan Yenibahçeli Nail Bey, Rıza Bey, Kara Kemal Bey ve Dr. Bahattin Şakir Beyler'in de aralarında bulunduğu Teşkilat-ı Mahsusa birlikleri, muhtemel bir Rus saldırısına karşı Arhavi'ye gönderilir.

Rusların Trabzon'u işgal etmesinden kısa bir süre sonra, 1916'da yerli Rumlar, “Akritas” isimli bir spor kulübü kurarlar. Nemlizade Konağı'nın bitişiğindeki bahçeli bir evi kulüp binası yaparlar. Kulüp başkanlığına da Trabzon'un en zenginlerinden Kostaki Theofilaktos getirilir. Rusların çekilmesinden (24 Şubat 1918) ve Türk Ordusu Trabzon'u yeniden kontrol altına almasından sonra Akritas kulübü bir süre sonra kapanır.

1919'da Trabzon'da ki askeri birlikteki bazı subaylarla, öğretmen ve öğrenciler arasında Kavakmeydan’da kuralsız futbol maçları da yapılmaya başlanır. Bir taraftan Rum Okulu, diğer taraftan Sultani Mektebi'nin öğretmen ve öğrencileri, oynadıkları maçları kazanmak için müsabakalarda varlarını yoklarını ortaya koyarlardı.

TRABZON'UN İLK RESMİ KULÜBÜ

Pertev Paşazade Münir (Başkan), Hıfzı Rahman Raşit Öymen, Burhanettin Kahyaoğlu, Mustafa Sami, Hacı Yusufzade Mehmet Ali Tecimer, Yunuszade Tevfik ve Subaşızade Kemal Özsubaşı 20 Ocak 1921 de Trabzon İdmanocağı kulübünü kurarlar ve vilayet makamından tescil ettirirler. İki ay sonra Mart 1921 de İlk mektepler müfettişi ve Trabzon eski milletvekillerinden Mahmut Muammer Bey, Muallim Lütfi Hoca, Mustafa Hoca,Celalettin Avni Abanozoğlu, Hakkı Sezer, Ağah Erdemli, Süleyman Hatipoğlu, Lütfi Pulathaneli, Cahit Zamangil, Burhan Oğuzlu ve kardeşi Kenan Beyle;Mualimler Cemiyeti İdman Grubu'nu kurarlar.

1923 yılı başlarında Gümüşhaneli Miralay Yusuf Bey'in fahri başkanlığında yaveri Kadri Bey'in başkanlığında, Avni Keleş, Hadi Başman, Sırrı Altmışdört, Haydar Şatıroğlu, Süleyman Koçman, Hacıdursunzade İhsan ve Ağah Efendi; Necmiati (Geleceğin yıldızı) adlı kulübü kurarlar.

2 Aralık 1923 tarihinde İdmanocağı'ndan ayrılan Pulathanelizade Lütfü, Dihkanzade Cemil, KalaycızadeHasip, Hacı Ömerzade Ruhi, Vali Hamit Beyzade Kemal, Oğuzluzade Burhan, Bayburtluzade Naci, İskendarzade Kemal, Hacı Ali Hafızzade Kaptan, Abdullahzade Şükrü, Hacı Ömerzade Ömer, Sakizade Ömer Feyzi, Yunuszade Teyfik, Tokmakçızade Fevzi, Hacı Yusufzade Hasan, Eyüpzaüde Ferit Gençlerbirliğini kurarlar.

1923-24 sezonunda; Sanayi Mektebi, Gençler Birliği, Darülmuallim Mektesbi, Lise İdmanyurdu, Necmiati ve İdmanocağı'nın katılımıyla lig oynanır.

3 Ocak 1925 İdman İrfan Yurdu kulübü kurulur ve birkaç ay sonra İdmangücü adını alır. Kurucuları, Numanzade Halis, Nuhzade Süleyman, Melekzade Mehmet Emin, Şiranlızade Ragıp, Kurtzade Mustafa Kamil, Saim, Çerkez Mehmet Efendi ile kardeşleri Bilal ve Hacızade Şükrü beylerdi.

Eytam Sanayi Mektebi Takımı

İdman Ocağı ve İdman Grubu Kulüplerinin kurulması ve futbol takımı oluşturması, Trabzon'daki okulları da harekete geçirmiş. Bu okullardan biri de Eytam Sanayi Mektebi idi.

1907 yılında “Hamidiye Sanayi Mektebi” olarak temeli atılan okul, Rus işgali sırasında öğrenimine ara vererek, bir süre “yetim yurdu”na dönüştürülmüş. Erkek ve kız bölümlerinin olduğu, demircilik, kuyumculuk, marangozluk, dikiş, el örgüsü, nakış gibi el sanatları öğretimi ve üretimi yapan bu okul, bugünkü karşılığı Sanat Okulu veya endüstri Meslek Lisesi. Atölyelerinde, futbol ayakkabısı, futbol fanilası, atlama sehpaları, hokey sopaları ve okul sıraları ile fanila, don, bluz, çorap ve marangozluğa ait her türlü mobilya ve kostümler üretilmekteydi.

1921 Eylül ayında önce kurulduğu tahmin edilen okul futbol takımı 1921- 22 sezonunda Trabzon da oluşturulan futbol liginde maçlar yapar.

Darülmuallimin Takımı

Mustafa Reşit Tarakçıoğlu'nun öncülüğünde, "Darülmuallimin" adıyla Öğretmen Okulu da bir futbol takımı kurdu. Böylece 1921 yılı Kasım ayında oluşturulacak Trabzon idman Birliği bünyesinde yer alarak, Trabzon fikstürlü futbol ligini oluşturan dört takımdan biri daha kurulmuş oluyordu.

İdman Sebat Yurdu

Milli Mücadele'nin kazanılmasıyla, her alanda olduğu gibi sporda da ülke genelinde faaliyetler giderek artmaktadır. Trabzon'da art arda kurulan spor kulüplerinden sonra Akçaabatlı gençler de hummalı bir çalışmanın ardından “İdman Sebat Yurdu” adında bir kulüp kurar. Kulübün resmi kuruluşu Ağustos 1923 yılına tarihlenmesine rağmen 1922 yılı ilkbaharından itibaren gayrı resmi olarak faaliyettedir. 4 Mayıs 1922 tarihli Kahkaha gazetesinde yer alan bir haberde, İdman Sebat Yurdu'nda meydana gelen fikir ayrılığından dolayı “İdman Zafer Yurdu” adlı yeni bir kulübün kurulduğunun belirtilmesinden, İdman Sebat Yurdu Kulübü'nün kuruluşunun 1922 Mayısından daha önceye dayandığı anlaşılmaktadır.

Kırmızı - beyaz renklerle kurulan İdman Sebat Yurdu Kulübü'nün kurucularından Celal Kazancıoğlu anılarında, "Sene 1338 (1922) mali tarihinde beş on müteşebbis gencin gayret ve sayıyla iftiharla yad edeceğim İdman Sebat Yurdu namı altında bir spor kulübü tesis ettik" der.

Kulüp özellikle 1939'da denizcilik alanında önemli başarılar elde eder.

İdman Sebat Yurdu Kulübü, kısa süreli yönetim değişikliklerinin ardından muhaliflerin ayrılarak İdman Zafer Yurdu Kulübü'nü kurmalarıyla Akçaabat'ta kulüp sayısı ikiye çıkar. Ancak bir kırgınlık ve kızgınlık sonucu kurulan İdman Zafer Yurdu Kulübü uzun soluklu olmaz, Nisan 1924'te İdman Sebat Yurdu Kulübü ile birleşerek tek çatı altında toplanırlar.

1920'de kurulan Trabzon Lise İdman Yurdu futbol takımı

Lise İdman Yurdu

Trabzon Lisesi yönetici ve öğrencileri, okullarının takımı olmadığı için, kentte faaliyet gösteren kulüplerde spor yapabiliyorlardı. Bu durumdan rahatsız olan yönetici ve öğrenciler, kendi kulüplerini kurarak, aynı çatı altında spor yapma düşüncelerini hayata geçirebilmek için bir kulüp kurma kararı alır. Murat Ilgaz, Ömer Bey, Rize Milletvekili Tahsin Balta, Eczacı Osman Ulumsan ve Murat Nemlioğlu'nun önderlik ettiği kurucular ilk toplantılarını 12 Ekim 1922'de yapar. Lise İdman Yurdu futbol takımı 1923 - 1924 sezonunda Trabzon'daki liglere katılır. Ancak Lise İdman Yurdu'nun Trabzon yerel liginde elde ettiği başarılar, bir süre sonra diğer spor kulüplerince tartışma konusu haline getirilerek bir okul takımının yerel ligde oynayamayacağı dillendirilmeye başlanır. Nitekim 1929'da merkez idare tarafından alınan bir kararla okul takımlarının müstakil spor kulüpleri gibi yerel liglere katılması yasaklanır. Bu uygulama üzerine spor etkinlikleri önemli ölçüde zarar gören Trabzon Lisesi yönetimi, söz konusu uygulamanın kaldırılması için çabalarını sürdürmüş ve 1941 yılında beklediği sonucu da almıştır. Milli Eğitim Bakanlığı Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü'nce alınan ve Trabzon Lisesi'ne tebliğ edilen bir kararla Trabzon Lisesi İdman Yurdu takımının yerel liglere katılması hakkı yeniden verilmiştir.

Necmiati Futbol Takımı (1920)

Birlik Spor Kulübü

1926'da kurulan Birlik Spor Kulübü'nün kırk kayıtlı üyesi vardır ve satın aldıkları kendi binalarını kulüp binası olarak kullanmaktadırlar.

Doğanspor Kulübü

Ayakkabı ve Kunduracılar Cemiyeti tarafından kuruldu. 1938'de "Doğan Spor Kulübü" adıyla tescil edilir.

Erdoğdu Gençlik Kulübü

1956 yılında kurulmuştur. Kulüp, kurulduğu yıl Trabzon'da "Bayram Kupası" adı altında futbol turnuvası düzenlemiştir. Bu turnuvaya Elazığ ve Ankara Güneş Spor Kulüpleri de davet edilmiştir.

Yeşilspor Kulübü

1957 yılında kurulan kulübün forma renkleri yeşil - kırmızı. Böylelikle Trabzon'da kurulan resmi spor kulübü sayısı on olur.

Yıldızspor Kulübü

Mart 1958'de kurulan kulüp, 1958 - 1959 futbol sezonunda lige katılır.

Fatih Gençlik Kulübü

1959'da kuruldu.

İLK ULUSLARARASI ORGANİZASYON

Trabzon'un ev sahipliği yaptığı ilk uluslararası organizasyon, 1925 yılında gerçekleşmiştir. Trabzon için oldukça önemli olan bu organizasyon kentte büyük bir heyecan yaratır. 5 Ekimde Trabzon'a geleceği belirtilen 53 kişilik Rus kafilesi iki gün sonra Trabzon'a gelir. Kafilede futbolcuların yanı sıra jimnastikçiler de vardır. Batum Karması'nda oluşan Rus takımı, ilk maçta Lise İdman Yurdu'nu 7-1 mağlup eder. İkinci maç ise Trabzon Karması ile oynar. İlk maçta morali bozulan Trabzon halkı, Trabzon Karması'nın, Batum Karması'nı 2-1 yenmesiyle büyük sevinç yaşar.

Futbol müsabakalarından sonra Rus kafilesi içinde bulunan kız jimnastik ekibi tarafından Yıldız Sineması'nda iki gösteri yapılır. Gösterilerin konusu ilkinde Rus Bolşevik Devrimi, ikincisinde ise devrimden sonra kurulan yeni yönetim işlenir. Her iki gösterinin sunuculuğunu, Trabzon sporunun önemli isimlerinden biri olan Hüseyin Avni (Aker) Bey yapar.

Trabzon'da özellikle 1921'de İdman Ocağı Spor Kulübü'nün kurulmasıyla başlayan süreçte, futbol her zaman ön planda olmuştur.

Diğer kulüplerin de kurulmasıyla artan bir rekabetle hem Trabzon liginde, hem de bölge takımlarıyla yapılan müsabakalarda önemli başarılar elde edilmiştir.

İLK RESMİ KARŞILAŞMA

Trabzon'da ilk resmi futbol maçları 1923'te oynanmaya başlandı. İlk sezonda İdman Ocağı şampiyon olmuştu. Bunu 1923-1924, 1924-1925 sezonlarında Lise takımının arka arkaya şampiyonlukları izledi. 1925'de İdman Ocağı şampiyon olurken, 1929'a kadar da önce Lise, arkasından Muallim Mektebi, daha sonra da Ticaret Lisesi takımları mutlu sona ulaştı.

1941 yılında Trabzon'da görev yapan hakemlerin idare ve tayinlerini yapan “Bölge Hakem Komitesi” yeniden oluşturulmuş, Komite'ye; Hayri Gür, Şevket Çulha ve Agah Erdemli seçilmiştir.

1954'te futbolda bir ilk yaşanır. Bu yıl içerisinde Galatasaray Kulübü, Karadeniz seyahati çerçevesinde Trabzon'a gelir. Trabzonlu futbolcular bundan önce iki kez Galatasaray ile İstanbul'da karşı karşıya gelmişti. 1924'te İdman Ocağı, Galatasaray'a 5-3 yenilmişti. 1936'da “Doğu Muhteliti” adı altında Trabzon Muhteliti, Taksim Stadı'nda Galatasaray'ı 2-1 mağlup etme başarısı göstermişti. Bu maçların rövanşı niteliğinde olacak bu mücadelede Trabzon şampiyonu İdman Ocağı ile karşılaşan Galatasaray takımı, ilk maçı 4-1, ikinci maçı da 3-2 kazanır.

1955 yılında da Trabzon'un futbolda önemli bir konuğu vardır. İdman Ocağı Kulübü, Avusturya'nın Viyana ligine dahil Ostbahn takımıyla iki maç yapmak üzere bir anlaşmaya varır, maçlar 6-7 Ağustos tarihlerinde oynanır ve her iki maç da konuk ekibin ağır yenilgileriyle sonuçlanır.

1955 yılında Beden Terbiyesi Bölge Başkanlığı, lisanslı hakem yetiştirmek için bir çalışma başlatır. Bu vesile ile İstanbul Beden Terbiyesi Spor Servisi Şefi Kemal Halim Gürgen, Trabzon'a davet edilir. Ticaret Lisesi'nde Trabzon Valiliği'nce başlatılan kursa, kentteki spor kulüplerinden toplam 33 genç katılır ve kurs on gün sürer.

1930'LARDA İDMANOCAĞI / Ayaktakiler: Pansuman Osman, Hortlak Mehmet, Kara Muharrem, Mustafa, Taka Naci, Ahmet Çobanoğlu, Osman Nuri Vargı (Abbas Osman). Oturanlar: Hasan Ragıp, kaleci Sedat, Hoca Mehmet.

ORTADAN İKİYE BÖLÜNEN KUPA

İdman Ocağı Spor Kulübü, 1957 - 1958 sezonunda çok büyük bir başarı gösterir. Kuruluşundan başlayarak, sadece kendi ligindeki şampiyonluklara değil, bölge müsabakalarında ve özel turnuvalarda çok önemli başarılar elde eder ve kupalar kazanır. 1957 - 1958 sezonunda Trabzon liginde on bir takım mücadele eder. İdman Ocağı, oynadığı yirmi maçın on yedisinde galibiyet, üçünde de berabere kalır ve 37 puanla yenilgisiz şampiyon olur. Grup şampiyonu olan İdmanocağı, diğer gruplarda şampiyon olan; Samsun ve Erzurum ekibini yener ve gruplar arası şampiyonu olur. Trabzon da 22 Haziran 1957'de başlayan final maçlarının ilkinde İdmanocağı Linyitspor'u 5-1 yener, Güvenspor'la da 0-0 berabere kalır. Ahmet Suat Özyazıcı'nın da forma giydiği Ankara Hava Gücü takımı da, Kütahya Linyitspor'u 4-0 yenerek, İdmanocağı'nın şampiyonluğuna ortak olur. Böylelikle İdman Ocağı, Ankara Hava Gücü takımıyla birlikte “şampiyon” ilan edilir. Maçlar biter, tartışma bitmez. Her iki takımın da puan ve averajları eşit. Uzun süren tartışmalardan bir çözüm çıkmaz. Her ne kadar İdman Ocağı, tarafsız sahada bir maç önerisi yapsa da, kabul görmez. Bunun üzerine Trabzon Bölge Futbol Ajanı, aynı zamanda Trabzon Sanat Okulu torna - tesviye öğretmeni de olan Osman Turan, kupayı alır ve ortadan kaybolur. Döndüğünde kupa tam ortadan ikiye bölünmüştür. Kura çekimi yapılır, kupanın yazılı tarafı İdman Ocağı'na, diğer tarafı da Ankara Hava Gücü takımına verilir. Böylelikle dünyada örneği olmayan bu uygulama 1958 yılında Trabzon'da gerçekleşmiş olur. İdmanocağı bu sezon toplam 32 maça çıkmış ve bunlardan 27'sini galibiyetle kapatmış, beşinde de berabere kalarak, yenilgisiz bir sezonu geride bırakmıştır. İdman Ocağı, aynı başarısını 1958 - 1959 sezonunda da sürdürmüş ve yenilgisiz olarak Trabzon ligi şampiyonu olmuş, grup maçlarının ardından Bursa'da yapılan Türkiye finallerinde ikinci olmuştur. Toplam iki sezonda oynadığı 61 maçın 53'ünde galibiyet, sekizinde de sahadan beraberlikle ayrılmıştır. Bu başarısından ötürü İdman Ocağı Kulübü oyuncularından dördü Milli Takım kadrosuna davet edilmiştir.

STAT YAPIMI

1935 yılında yeni bir stat yapılması gündeme gelir. Vali Hamdi Ülkmen, Belediye Başkanı Kadri Mesut ile Temel Nücumi, Mıntıka Heyeti ve Kulüp Başkanlarıyla Kavakmeydana gidip çevreyi ve Hamamioğlu'na ait yerleri gezip bakmışlardır. Bu durum özellikle kentteki gençler arasında büyük bir heyecan uyandırmış, yeni bir stadyumun yapılacağı inancını kuvvetlendirmiştir.

1937'de Trabzon Spor ve Futbol Mıntıkası kongresi yapılır. Seçimler sonucunda başkanlığa Binbaşı Tahir Baykal, Atletizm Heyeti Başkanlığına Ramiz Şakar, Voleybol Heyeti Başkanlığına Arslan Ataman, Denizcilik Heyeti Başkanlığına da Vehbi Bey seçilir. Trabzon Spor ve Futbol Mıntıkası Başkanı Binbaşı Tahir Baykal, dönemin yerel gazetelerine verdiği beyanatta; Trabzon'da spor alanında önemli faaliyetlere girişeceğini belirtmiş, kentte yapılması düşünülen stadyum için merkezden yedi bin lira gönderildiğini ayrıca yedi bin lira da Özel İdare'den alınacağını, on dört bin lira ile hemen stadyum inşaatına başlanacağını söyler.

Stadyumla ilgili bütün bu gelişmeler yaşanırken, aradan yıllar geçer. 1942 yılına gelindiğinde kent insanı stat için yeniden heyecanlanır. Bu heyecana sebep olan, Ankara'dan stadyum için 20 bin lira daha tahsisat alındığı ve bu tahsisatla asıl proje, yöre futbol sahası ve koşu pistinin yaptırılacağı; ayrıca yeni stadyumun inşaatına başlanacağı haberidir. Ankara'da istimlak ve yapım için para gelmesine rağmen stadın yapımına bir türlü başlanılamadı. Stat yapılması düşünülen Hamamilerin arazisinin bir bölümüne Numune Hastanesi yapıldı. Stat için Sanat Okulunun kuzeyindeki alan belirlendi.1948 yılında, at ve katırlarla toprak taşındı, alan düzlendi ve saha ile tribünler yapıldı. 1951 yılında hizmete giren stada beden eğitimi öğretmeni Hüseyin Avni Aker'in adı verildi. Avni Aker'de ilk karşılaşma İdmanocağı ile Sebat arasında oynandı.

Trabzon Lisesi öğrencileri, okulun bahçesinde voleybol oynuyor (1931)

PROFESYONELLİĞE GEÇİŞ

Futbol Federasyonu, 1936 - 1937 sezonundan itibaren İstanbul, Ankara ve İzmir illeri takımlarının katılımıyla milli lig oluşturulması kararı almıştı. Bu üç ilin kendi liglerinin bitimiyle İstanbul'dan ilk dört, İzmir ve Ankara'da da ilk iki sırayı alan futbol takımları 21 Mart 1937'de itibaren “Milli Lig” maçlarına başlayacaklardı. Uygulamaya koyulan ve İstanbul, İzmir ve Ankara kulüplerinin katılımıyla hayata geçirilen bu girişim, 1951'e kadar devam ettikten sonra Futbol Federasyonu tarafından 'futbolda profesyonelliğe geçme zamanının geldiğine' karar verildi. Bu kararın verilmesindeki en önemli etken, profesyonelliğin yasak olması nedeniyle gizli profesyonelliğin yaygınlaşması. İstanbul kulüpleri, talimatname hazırlanması için Futbol Federasyonu'na başvurur. Futbol Federasyonu; 61 maddelik “Futbol Profesyonel Talimatnamesi” hazırlar ve talimatname 24 Eylül 1951'den itibaren yürürlüğe girer.

Futbolda kurulan bu yeni yapı, “Mahalli Profesyonel Ligi” olarak bir süre devam etti. 1958-59 sezonunda, Mahalli Profesyonel Liglerde İstanbul'dan ilk sekiz, Ankara ve İzmir'den ilk dörde giren takımların katılımıyla Birinci Lig oluşturulur ve iki gruba ayrılır. Her iki grupta birinci gelen takımların oynadığı final maçı ilk kez 1958 - 1959 sezonunda gerçekleşir ve Fenerbahçe şampiyonu olur.

Futbol Federasyonu'nca oluşturulan bu yapı değiştirilerek, 1963 - 1964 sezonundan itibaren “Türkiye Profesyonel Birinci Ligi” kurulur.

Bu yapının dışında kalan kulüpler, yine amatör olarak liglerde yer alıyordu. Ortaya çıkan bu çarpık yapının düzeltilmesi için dönemin Futbol Federasyonu Başkanı Şeref Apak, yeni çalışmalar başlatmış ve futbolda İkinci Profesyonel Ligi'nin de kurulmasına karar verilmiştir. Federasyon, futbolu Anadolu'ya yayma düşüncesiyle, her ilin kendi adıyla bir kulüp kurmasını istemiş ve bu şekliyle İkinci Lige alınmalarını kararlaştırmıştı. Kurulan yeni lig için 1965'te Bursaspor, 1966'da da Eskişehirspor Türkiye Profesyonel İkinci Lige alınmıştır.

Futbolda Anadolu illeri arasında en çok başarı kazanan Trabzon kentinin içinde yer almadığı “Türkiye Profesyonel Futbol İkinci Ligi”, 1965 - 1966 sezonuyla başlar. Anadolu'da çok daha yeni ve küçük kulüpler, gerekli koşulları yerine getirip, Futbol Federasyonu'na müracaat ederek bu lige katılmıştır. Bu kulüpler arasında Eskişehir, Bursa, Samsun, Kütahya, Balıkesir gibi iller de yer alıyordu. İkinci Lig'in ilk sezonunda şampiyon olan Eskişehirspor, Türkiye Birinci Ligi'ne çıkma başarısı gösterir.

Kavakmeydan'da her branştan sporcuların bayram resmi geçidi

TRABZONSPOR'UN KURULUŞU

1963 - 1964 sezonu öncesinde Trabzon'a önemli bir takım gelir. Bir önceki yılın Profesyonel 1.Lig ve Türkiye Kupası şampiyonu Galatasaray, İdman Ocağı, İdman Gücü ve Samsun 19 Mayıs takımlarının katılımıyla gerçekleştirilen futbol turnuvasında birinci olur. Aynı sezona iddialı başlayan İdman Ocağı, yıl sonunda Trabzon şampiyonu olurken, Türkiye Amatör Kulüpler şampiyonluğunu da bir kez daha kazanarak başarısını taçlandırır. 1964 - 1965 sezonunun açılışı için Trabzon'a gelen Devlet Bakanı Malik Yolaç ile Futbol Federasyonu Başkanı Muharrem Özyurt, bir önceki yıl Türkiye Amatör Kulüpler Futbol Şampiyonluğunu kazanan İdman Ocağı'na kupasını verir.

Orhan Şeref Apak'ın 1965'te Futbol Federasyonu Başkanlığı'na getirilmesiyle, İkinci Profesyonel Türkiye Futbol Ligi'nin Anadolu illeri arasında yaygınlaştırılması çabası bir kez daha gündeme gelir. Türkiye şampiyonluklarına ambargo koyan İdman Ocağı Kulübü'ne iki yıl önce Futbol Federasyonu tarafından İkinci Lig'e katılma teklifi yapılmış ancak çeşitli nedenlerle bu teklif geri çevrilmişti. İdman Ocağı Kulübü yöneticilerinde, ağır yükün altından kalkılamayacağı düşüncesi hakimdi. Böylece Trabzon'un profesyonel ligde mücadele etmesi yine başka bir bahara kalır.

1953'te şampiyon olan hentbol takımı kaptanı Ahmet Celal Ataman'a kupayı Trabzon Valisi Adil Ciğeroğlu verdi

Kulüplerle toplantı

1965'te Karadeniz sahil yolunun tamamlanarak ulaşıma açılmasıyla, Trabzon'un batı yönüne ulaşımı oldukça rahatlamış olur. 1966 başlarında Fahrettin Akutlu, Trabzon'a vali olarak atanır. Aynı zamanda spor konusunda 'Bölge Başkanı' unvanını da taşıyan Vali Akutlu, Trabzon'da bir profesyonel futbol kulübü kurulması konusuna el atmış ve 14 Mart 1966'da, kentteki bütün spor kulüplerinin katıldığı bir toplantı düzenlemiştir.

Özellikle Futbol Federasyonu tarafından 1965'te İdman Ocağı'na 'profesyonel Trabzonspor Kulübü kurulması' yönünde yapılan teklifin geri çevrilmesi ve 1966'da da profesyonel kulübün kurulamaması durumunda önemli bir fırsatın kaçırılacağı, gelecek yıl kurulacak olan profesyonel kulübün İkinci Lige değil, Üçüncü Lige alınacağına dair bilgilerin ortaya çıkması, çalışmaların daha da hızlanmasına neden olmuştu.

Durum bu kadar ciddi olmasına rağmen Trabzon'da ezeli rekabetin içinde olan iki önemli kulüp, İdman Ocağı ile İdman Gücü bir türlü anlaşmaya varamaz. Gerekli uzlaşma ortamının bir türlü sağlanamaması üzerine arabuluculuk yaparak Trabzonspor Kulübü'nün kuruluşunu sağlamak üzere Futbol Federasyonu Başkanı Orhan Şeref Apak, Trabzon'a gelir. Başkan Apak'ın İdman Ocağı ve İdman Gücü kulüplerine birleşme teklifi yine kabul görmez. İdman Ocağı, “renk” konusundaki ısrarını sürdürünce iş çıkmaza girer. Federasyon Başkanı, Trabzonspor'un kuruluşunu ilan edeceğini belirtmiş, kulüplerin bir an önce anlaşmalarını tavsiye ve telkin ederek kentten ayrılmıştı. Başkanın bu söylemlerini 'tehdit' olarak algılayan İdman Ocağı Kulübü yöneticileri, isyan bayrağını çeker; Beden Terbiyesi Genel Müdürü Nuri Gücüyener'e uzunca bir mektup gönderir.

Bu süreçte İdman Ocağı ile İdman Gücü Kulüpleri, Profesyonel Lige kendi adları ve renkleriyle katılma ısrarını sürdürmektedir. Tam bu sırada Federasyon Baş

kanı Orhan Şeref Apak'ın Trabzon'a gönderdiği telgraf kentte soğuk duş etkisi yaratır. Başkan Apak telgrafında; “... Trabzonspor'un teşekkül tarzı üzerinde benim de bulunduğum toplantıda karar verilmiştir. Ocak ve Güç'ün de iştirak ettiği Trabzonspor'un kurulması için teşebbüslerin makamlarınca yapılmasını ve bu tahakkuk ettirilmediği takdirde Trabzon'dan İkinci Türkiye Ligi'ne takım alınmayacağını bilgilerinize rica ederim” der.

7 Şubat 1965'te Trabzon'da oynanan Türkiye Kupası maçında Beşiktaş'la 0-0 berabere kalan İdmanocağı takımı

21 Temmuz 1966

Birleşmenin bir türlü sağlanamaması ve yapılan çeşitli açıklamalardan dolayı giderek ortamın gerilmesinin de etkisiyle İdman Ocağı Kulübü, bu işin önderliğini tek başına yapma eğilimi içine girdi. Martıspor ve Yıldızspor Kulüpleriyle birlikte ancak kendi rengi olan sarı - kırmızı rengi muhafaza etmek kaydıyla evraklarını Trabzon Bölge Başkanlığı'na, oradan da Ankara'ya, Futbol Federasyonu Başkanlığı'na ulaştırdı. İdman Ocağı Kulübü'nün Ankara bürokrasisiyle yaptığı temaslar sonucunda Trabzonspor'un kuruluşu kabul ettirildi ve kabul yazısı kendilerine tebliğ edilmek üzere Federasyon tarafından 21 Haziran 1966'da Trabzon Valisi Fahrettin Akkutlu'ya iletildi.

İdman Ocağı Kulübü yöneticileri ile aralarındaki iletişim kopan İdman Gücü Spor Kulübü yöneticileri, duruma el koymakta gecikmez. Kulüp olarak yakın oldukları Adalet Partisi Trabzon Milletvekili Ekrem Dikmen'i devreye sokarak Vali Fahrettin Akkutlu üzerinde baskı oluştururlar. Böylece İdman Ocağı öncülüğünde kurulan Trabzonspor'un yazısının ilgililere tebliğ edilmesini engellerler. İdman Gücü yöneticileri ayrıca süratle Trabzonspor'un kuruluşu için girişimlere başlamıştır. Temaslar sonucunda Karadeniz Gücü, Martıspor ve Yol Spor'un katılımı ve kırmızı - beyaz renklerle 21 Temmuz 1966'da yeni bir Trabzonspor kulübü kurdular.

İlk yönetim

İdman Ocağı'nın öncülüğünde kurulan ancak kuruluş yazısı tebliğ ettirilmediği için tescil edilemeyen ilk Trabzonspor'dan sonra İdman Gücü Spor Kulübü'nün önderliğinde kurularak tescil edilen yeni Trabzonspor Kulübü'nün kurucuları ve yönetim kurulu üyeleri şu isimlerden oluşuyor:

Ali Osman Ulusoy (Başkan), Ruhan Öngür (İkinci Başkan), Refik Karaağaçlı (Genel Sekreter), Sabit Sabır (Spor Amiri), Ahmet Yıldırım (Lokal Amiri), Avni Yurdagül (Muhasip), Ahmet Recep Pirselimoğlu (Veznedar), İrhan Kazancıoğlu, Bahri Yıldız, Eyüp Sabri Uğurbaş, Osman Tomruk.

Teknik kadro: Hayri Gür (Teknik Direktör), Hayrettin Şiranlı (Antrenör), Malzemeci: "Ciciko" (Celal Eken).

Futbolcu kadrosu: Fatih, Şevki Gençosmanoğlu, Necmi Perekli, Özkan Sümer, Kenan Aksu, Necati, İbrahim Ayvaz (Çolak İbrahim), Atay Aktuğ, Osman Türk, Atan Çakır, Ahmet Ziya Genç, Turan Yurdakul, Çetin, Ahmet Ziya Atasoy, Bülent Şahinkaya, Mehmet, “Toto Salih”, Sebahattin, Cevat, Argun, Haydar, İbrahim.

1966 - 1967 sezonunda ilk kez Profesyonel İkinci Lig'de mücadele eden Trabzonspor, Hayri Gür'ün antrenörlüğünde ligi 29 puanla sekizinci sırada tamamlar.

Trabzonspor'un 2. Lig şampiyonluğu sonrası yönetim ve futbolcular toplu halde

Trabzonspor 2. Ligde 8.inci

İdmanocağı şampiyon

Kırgınlığını ve küskünlüğünü bir tarafa bırakan İdman Ocağı Spor Kulübü, aynı sezonda Trabzon şampiyonluğunu kazanır ve Türkiye Amatör Futbol Şampiyonası'nda da kupanın sahibi olur. Maçların bitimiyle o yıl ilk kez düzenlenen Başbakanlık Kupası maçında ise, Ankara'da Eskişehirspor'a yenilir.

Trabzon'da profesyonellik süresince yaşananlar ve ortaya çıkan durumdan kent halkı oldukça rahatsızdır. Nitekim oluşan kamuoyu baskısı üzerine iki kulüp, kapıları yeniden aralama ihtiyacı hisseder. İlk adımı atan Trabzonspor Kulübü, Danıştay'da devam eden davayı da göz önüne alarak, Başkan Ali Osman Ulusoy'un “birleşme” yazısı ile çağrı yapar. Gazetelerde yayımlanan bu açık mektup, halkı umutlandırır ancak iki kulüp arasındaki tartışmaları bitirmediği gibi birleşme de olmaz.

Danıştay'dan İptal

Haziran 1967'ye gelindiğinde İdman Ocağı'nın Danıştay'dan beklediği sonuç ortaya çıkar. Danıştay, başvurularını kabul ederek İdman Gücü önerliğinde kurulan Trabzonspor'un tüzel kişiliğini iptal etme kararı almıştı. Bu yeni gelişme üzerine Futbol Federasyonu bir kez daha devreye girmiş, Trabzonspor'un kuruluşunda yaşanan sorunların giderilmesi amacıyla 30 Haziran 1967'de Ankara'da İdman Ocağı ve İdman Gücü kulüplerinin yöneticilerinin katılımıyla bir toplantı tertiplemiştir. Toplantıya İdman Ocağı Başkanı Rıfat Dedeoğlu, Trabzonspor Başkanı Ali Osman Ulusoy katılır. Birkaç gün devam eden görüşmelerden sonuç çıkmayınca, Federasyon Başkanı Orhan Şeref Apak, bu durumun devam etmesi halinde Trabzonspor'un İkinci Lig'den çıkarılacağını söyler.

Bu durum Trabzon'da büyük tartışmalara yol açar. Yaşanan bu gerginliğin artması üzerine Trabzon Valisi Celal Kayacan konuya el atıp; her iki kulübün yöneticilerini bir araya getirip toplantılar yapar. Trabzon'daki tartışmalar gittikçe artar ve Ankara'ya kadar ulaşır. Bunun üzerine Devlet Bakanı Kamil Ocak, her iki kulübün başkanlarını da Ankara'ya davet eder. Ankara yolculuğundan önce kulüp başkanları ile 7 Temmuzda yapılan toplantıda birleşme konusunda 'prensip kararı' alınmıştı. Anlaşmaya göre öncelikle konu her iki kulübün idare heyetlerinde ele alınacak, ardından toplanacak olan genel kurullarda değerlendirilecek ve birleşme bu sürecin sonunda gerçekleşecekti. 14 Temmuz 1967 Cuma günü Trabzonspor ve İdman Ocağı kulüpleri olağanüstü kongrelerini aynı saatte başlatarak, daha önce Vali Celal Kayacan başkanlığında yapılan toplantıda alınan karar ve imzalanan birleşme protokolünü kongre üyelerinin görüşlerine sunarlar. Her iki kulübün içindeki muhaliflerin yoğun çabalarına rağmen, birleşme kabul edilir ve kongrelerde alınan kararlar altı maddelik bir sonuç bildirgesiyle kamuoyuyla paylaşılır. Ancak İdman Ocağı Kulübü yönetimi birinci maddeye, “... Bugünkü mevcut Trabzonspor iptal edilecek ve birleşme İdman Ocağı, İdman Gücü, Martıspor ve Karadeniz Gücü arasında olacaktır” şeklinde şerh koyar.

Uzlaşma Komisyonu

Futbol Federasyonu'nun yanı sıra Ankara'da siyasetin de işin içine girmesine karşın bir türlü birleşme gerçekleşemez. Trabzon'da ve Ankara'da art arda yapılan toplantılardan da sonuç çıkmaz, çünkü her anlaşmada mutlaka taraflardan birinin anlaşmazlık maddesi gündeme gelir. Son olarak Beden Terbiyesi Genel Müdürü Ulvi Yanal'ın, Federasyon Temsilcisi İbrahim Onuk'a, Trabzonspor'un İkinci Lig'den çıkarıldığına dair kararın kulübe bildirilmesi talimatını vermesi, tarafların geri adım atmasını sağlar. Trabzon'da oluşturulan 'Uzlaşma Komisyonu' da, yapılacak toplantıda uzlaşmazlık gösteren kulübün, belediye hoparlörleri aracılığıyla Trabzon'un spor gençliğine ihanet ettikleri gerekçesiyle halka teşhir edileceği konusunda karar aldığını belirtince, Trabzonspor Kulübü'nün kuruluşunun uzun uğraşılar sonunda ancak gerçekleşmesi mümkün olmuştur.

Trabzonspor, 2 Ağustos 1967'de İdmanocağı, İdmangücü, Karadenizgücü ve Martıspor'un birleşmesi ile kuruldu. İlk olarak altı aylığına on üye İdmanocağı,on üye de İdmangücü'nden olmak üzere yirmi kişilik bir yönetim oluşturuldu. Kulüp başkanlığına ise uzun süren tartışmalardan sonra İdmangücü'nün adayı olan Ali Osman Ulusoy seçildi. Altı ayın sonunda ise bu kez İdmanocağı'ndan Rıfat Dedeoğlu başkanlığa getirildi. 30 Nisan 1968'de kulübün ilk kongresi olağanüstü olarak toplandı. Bu kongrede mevcut başkan Rıfat Dedeoğlu tekrar başkan seçildi. Bir yıl sonra yapılan olağan kongrede ise başkanlığa Ali Osman Ulusoy seçildi.

Kısaca kuruluş sürecine değindiğimiz Trabzonspor Kulübü, 2 Ağustos 1967'de kurulmuş, renkleri koyu bordo - açık mavi ve “hiçbir suretle değiştirilemez” hükmüyle, kulübün tüzüğü 4-5 Ağustos 1967 tarihlerinde gazetelerde yayımlanmıştır.