Trabzon Ortahisar ilçesinde, Tabakhane yokuşunun sağındaki gösterişli binanın, Rus işgali sonrası sonrasında sözde de olsa, geçici Rum hükümet binası olduğunu Hasan Kurt’un, ‘Bir Zamanlar Trabzon (1)’ adlı eserinde okumuştum.
Rus işgal yıllarında Trabzon Belediye Başkanlığına Metropol Hrisantos getirilmişti. Ruslar çekildikten sonra Trabzon’daki Rumların zenginlerinden bazıları, bölgede bir Rum hükümeti kurmak için Fransa’da, İngiltere’de görüşmeler yapıyordu. Tezleri de, Trabzon ve çevresinde yaşayanlardan Müslüman olanların zamanla din değiştiren bölge halkı olduğu idi!
Rumların, dinci ve aşırı milliyetçileri, Ruslar Trabzon’dan ayrılıp ayrılmaz sözde de olsa geçici bir Rum hükümeti kurarlar. Sözde Rum hükümetinin merkezi de Rum tüccar Fostropulo’nun Tabakhane yokuşundaki görkemli konutu idi.
Rumlar, geçici hükümet kurarken, Türker de işgal sonrası muhacirlik dönüşü bu binanın 40-50 metre doğusundaki evde, İttihat Terakki Fırkasının Trabzon il idare heyetinin başkanı Hacı Ahmet Barutçu öncülüğünde bir araya geliyordu.
Bu ekip, bir yıl sonra 1919’un 15 Şubat’ında, Nemlizadelerin Tavanlı Mahallesindeki büyük konağında Trabzon Muhafaza-i Hukuk-ı Milliyeti Cemiyetini kurdular.
***
Trabzon’da gayri resmi olarak kurulan geçici Rum hükümetinin, Tabakhane yokuşundaki o binanın zemin katında yaptıkları ilk toplantıyı, Mustafa Reşit Tarakçıoğlu’nun hatıralarından öğreniyoruz. Geçici sözde Rum hükümetinin ömrü saman alevi gibiydi. İçte ve dışta destek bulamayan Rumların hayalleri, Millî mücadelenin başlaması ve zaferle sona ermesiyle suya düştü. Fostropulo’nun binası bildiğimiz kadarıyla hazineye kaldı. Binayı büyük bir ihtimalle belediye satın aldı.
Bu binanın mübadele sonrası Türkocağı merkezi olarak hizmet vermesi, Atatürk’ün de Türkocağı’nı ziyaret etmesi ve 1930 yılında bu binada kalması çok önemli bir olaydı.
***
Bina Cumhuriyet döneminde değişik amaçlarla kullanıldı. En son il sağlık müdürlüğü idi! Bu gösterişli bina uzun yıllar boş olarak duruyor. Bahçesine yıllar önce bir beton bina yapılmış. Trabzon Valiliği veya Büyükşehir Belediye Başkanlığı, bu binaya mutlaka el atmalı. Onarılmalı ve müze olarak kullanılmalı. Avrupa’da bu tür binalar özenle korunur.
Bu satırları Hasan Kurt’un, ‘Rumların sözde hükümet binası’ başlıklı yazısından aldım. Trabzon tarihinin bir dönemini merak edenler, Kurt’un kitaplarına göz atsın diyorum.